In dit artikel bespreken we de verschillende groeifasen van een vereniging, zoals beschreven in de Routeplanner voor verenigen. Deze fases combineren we in dit artikel met de vitaliteitsscan voor organisaties van de Galangroep (1980) die gebaseerd is op twee bedrijfskundige modellen, het Fase model van Scott en het Organisatie groeimodel van Greiner. Samen wordt dit de scan voor verenigingen en stichtingen met de verschillende levensfases van verenigen en de kenmerken. Aan de hand van de tabel bepaal je in welke fase jouw vereniging overwegend zit en wat kan zorgen voor meer co-creatie.
Ervaar jij dat het stroef loopt in je vereniging, heb je last van verstoorde verhoudingen, ruis op de lijn of irritatie? Wellicht staat jouw vereniging aan de rand van een volgende ontwikkelingsfase. Net zoals mensen, doorlopen verenigingen verschillende groeistadia, elk met eigen kenmerken en uitdagingen. Inzicht in deze ontwikkelingsfases kan je helpen herkennen waar jouw vereniging staat en wat een volgende stap is. In de levensloop van een vereniging (zie plaatje) hebben we de verschillende fases beschreven.
Aanvankelijk zijn samenwerkingen informeel. Er is nog geen notaris en KvK inschrijving aan te pas gekomen. Voor sommige van deze samenwerkingen zal dat ook nooit nodig zijn. Die blijven voor de rest van hun bestaan een ‘onder ons’ initiatief. Voorbeelden om ons heen voldoende. Ik denk aan een groep buren die gezamenlijke hun buurttuin onderhouden en de groep schakers (van jong tot oud) die elke zondag om 11 uur bij ons in het park samen een potje schaak spelen. Geen alv, geen bankrekening, geen bestuur: gewoon samen iets doen.
Gaat het idee echter verder dan de eigen groep, dan is een volgende stap nodig. Je wilt iets duidelijk maken aan de wereld of hebt betrokkenheid van anderen nodig. Dan kan je met de huidige digitale mogelijkheden relatief goedkoop en met weinig inzet een brede groep bereiken (denk aan een simpele website of social media). De ‘steun ons doel’ groep zelf bestaat vaak uit een relatief kleine groep bekende mensen, er is veel vertrouwen onderling. POinActie (primair onderwijs) is zo begonnen en de facebookgroep ‘statiegeld moet blijven’ bestaat al jaren op facebook met inmiddels 88duizend volgers.
Naarmate de groep groeit en de ambities toenemen wordt de behoefte aan een formelere structuur en een bankrekening groter. Individuen willen geen persoonlijk financieel risico lopen voor een groep waarin ze niet iedereen kennen. Soms vraagt de buitenwereld om een rechtspersoon vanwege een subsidie of helderheid met wie ze aan tafel zitten.
De stap van de ‘steun ons’ fase naar de ‘samen de wereld in’ gaat regelmatig gepaard met onrust en irritatie. Niet iedereen zit er op hetzelfde moment op dezelfde manier in. Het wordt allemaal ‘serieuzer’, minder vrijblijvend. Formalisering vraagt een investering, wie betaald dat en is dat echt wel nodig? Kortom, een groeipijn. Neem je die stap dan ga je ‘samen de wereld in’: een nieuwe vereniging is geboren. Tijd om te pionieren!
De Routeplanner voor Verenigen verkrijgbaar via de gewone kanalen (boekhandel €29,95) direct bestellen kan bij DNA.
Het is geschreven door Marike Kuperus, Inge Poorthuis, Peter van der Loo en David Wijnperle
Hoe merk je dat het niet gaat lukken om een verandering door te voeren?
Sorry hoor |
Dertig actieve en betrokken leden van de vereniging NVBRO zitten op een strategiedag bij elkaar. Allemaal warm betrokken bij het traject verenigingsvernieuwing. Subgroepjes presenteren hun voortgang. Klaar om door te pakken. Ineens is er geroezemoes in de groep. Iemand geeft aan dat je wel het verdienmodel van de vereniging moet bewaken. Er is een aantal mensen geboeid aan het kijken naar de berichten op hun telefoon. Het gesprek valt wat stil. Iemand zegt: ‘Sorry hoor, maar ik snap het even niet meer. We hadden het toch over heel iets anders?’ In 2 minuten valt de hele energie uit de groep… Wat is er in hemelsnaam gebeurd?
De roze olifant |
Er zijn talloze voorbeelden aan te dragen van momenten waarop de dynamiek in een bijeenkomst verandert. Lees verder….
Wat voor veel verenigingen geldt, zie je ook bij MOV-groepen. Marike Kuperus noemt het ‘de cirkels van betrokkenheid’. De kern wordt gevormd door een kleine groep zeer betrokken vrijwilligers (ook wel eigenaarsleden genoemd). Zij verrichten heel veel taken en bepalen wat er gebeurt. Daaromheen bevinden zich nog wel enkele cirkels: die van de groep die wel betrokken is en af en toe bereid is te helpen (‘actieve leden’), bijvoorbeeld bij het verspreiden van flyers of een keer collecteren in de kerk.
De referentie van Vrienden van Museon en Omniversum
“Waar gaan wij heen als Vrienden van Museon en Omniversum. Hoe de krimpende aanwas van leden in de huidige zwermende stijl van leven een halt toe te roepen en de bakens te verzetten. Met Marike als loods, procesbegeleider en ideeëngenerator zijn wij in het najaar van 2016 op koers gezet naar een stip op de horizon.”
Zowel met de voorbereiding als op onze ‘toekomstdag” zelf gaf Marike blijk van haar grote kennis en ervaring van de krachtenvelden in complexe verenigingen.
Hierdoor is deze dag zeer constructief verlopen en niet verzand in een Poolse Landdag. Haar observaties en de feedback die ze gaf waren opbouwend en zette ons wel aan het denken.
Als Le Champion plukken wij daar nog steeds de vruchten van.
Kuperus & Co hielp ons een eigen hernieuwde visie ontdekken en heeft ons begeleid naar de implementatie en uitwerking van een vernieuwde missie en verenigingsstructuur
“Marike vertelt op inspirerende wijze wat de ontwikkelingen in verenigingsland zijn en spiegelt goed waar je zelf staat als organisatie. Haar lezing tijdens een van onze kaderdagen werd zeer goed ontvangen. Het nadenken over arrangementen voor verschillende soorten leden was zeer verhelderend.”
Nederlanders hebben, misschien wel meer dan enig ander volk, de neiging om zich ‘te verenigen’. Alleen in verenigde vorm kun je het ideaal van droge voeten en begaanbare wegen realiseren. De strijd tegen het water was een collectief probleem dat boven groeps- en stambelangen uitsteeg. Vanaf de eerste middeleeuwse waterschappen loopt er langs gildes en genootschappen, zuilen en actiegroepen een directe weg naar de grote groep actieve burgers van vandaag.
De 21e-eeuwse burger organiseert haar idealen grotendeels langs digitale weg. We verbinden ons 24/7 via gratis wifi wereldwijd. Nieuwe initiatieven en kakelverse organisaties pakken vanzelf een vorm die past in deze tijd. Menig buurtinitiatief krijgt vorm via facebook. Verkeersbrigadiers hebben whatsappgroepen waarin ze diensten en planningen uitwisselen.
Voor alle traditionele verenigingen met een lange historie en vaak wat knellende statuten is het een uitdaging om – met behoud van het verbindend ideaal – de organisatievorm mee te laten bewegen met de tijdgeest. Doe je dat niet dan ben je simpelweg niet meer interessant voor volgende generaties. Dan laten de jonkies het afweten en organiseren ze zich zelf wel buiten. Zonder jouw vereniging.
Hoe mee met de tijdsgeest:
Verbind op je verhaal: Instituties, bureaucratie en kleurloze organisaties roepen allergie op. Het zijn de mooie passievolle verhalen waar mensen zich aan willen verbinden. Het verhaal van de mensen van Facebook is een film. Het verhaal van de kloostertraditie doet bezinningstoerisme opleven. Wat is jullie verhaal? Welke passie raken jullie bij mensen?
Verbind door te matchen: Coachsurfing, Peerby, Verbeterdebuurt, Thuisafgehaald.nl: De succesvolle nieuwkomers in de ‘civil society’ zijn meer een platform dan een organisatie. Zoek je een logeerplek, we brengen je in contact met degene die een bed over heeft. Daarna redden de zelfredzame burgers zich samen wel. Nieuw verbinden vraagt letterlijk om verbinden, zonder je teveel te bemoeien met wat er daarna gebeurd. Waar kunnen jullie matchmaken?
Verbind met vrije hand: Jongere generaties vandaag willen best hun tijd besteden aan een goede zaak, maar wel zinvol en passend bij hun ambities, talenten en met een timing die past bij de rest van de agenda. Je kunt ze beter vragen voor een concreet project, voor een afgebakende klus met veel ruimte voor eigen talenten en ideeën, dan voor zoiets langdurigs als ‘bestuurswerk’. Lidmaatschap ruikt voor jongere generaties naar een onduidelijke opbrengst en veel verplichting, waar je niet zomaar weer vanaf komt. Als je wel samen kunt werken en elkaar steunen, volgen en ‘liken’, dan ben je toch samen bezig voor de goede zaak. Moeten je perse lid zijn? Is die andere warme band als sympathisant, volger, co-werker, klant of samenwerkingspartner, niet minstens zo waardevol?
Ooit was ik een fan. Echte fan. Ik was tien of elf jaar, en samen met mijn zusje. We waren helemaal idolaat van een bepaalde zanger (wiens naam ik toch maar even voor mezelf houd) en we hadden ontdekt dat er zoiets als een fanclub bestond. Hoe we daar achter kwamen in het pre-internettijdperk, ik weet het echt niet meer. Het was niet bepaald een zanger waar onze klasgenoten voor vielen, dus het zal niet van het schoolplein zijn geweest.
Het is na anderhalf uur boeiende uitwisseling dat ze vraagt wat ze nu kunnen leren van de praktijk van verenigingen. ‘Zij’ is van Bits of Freedom en daar is ze net mee begonnen, als bewegingsbouwer. Bits of Freedom is de club die onze digitale burgerrechten verdedigd. In deze tijd van groeiende macht van Google, Facebook en AID heeft dat in ieder geval mijn sympathie.
Eind jaren negentig werkte ik voor een landelijke jongerenvereniging. Met een bus vol trainingsspullen trok ik langs de afdelingen en kwam er tot mijn verbazing achter dat zelfs jongerenverenigingen kunnen vergrijzen. In overdrachtelijke zin dan, want ze waren niet zo zeer vergrijsd als wel onaantrekkelijk en ontoegankelijk voor jongere jongeren. Het kon echter anders. Naast de zuchtende en steunende afdelingen waren er ook pareltjes van vernieuwing en ondernemerschap.
De achterban activeren: leden beter binden door meer te vragen, is dat een idee?
Werkt het en kun je dat juist online inzetten? De ANWB denkt van wel.
We leven in een tijd van razendsnelle technologische ontwikkelingen. Het is nog nooit zo gemakkelijk en goedkoop geweest om met anderen in contact te komen, je mening te delen of kennis te verzamelen. Allemaal activiteiten die traditioneel ‘des verenigings zijn’. En toch zijn verenigingen slechts zelden voorlopers op het gebied van digitale communicatie: social media worden met meer dan enige reserve in gezet. De ANWB laat echter zien dat een vereniging digitaal kan excelleren en dat moderne techniek meerwaarde kan creëren. Het kan vorm geven aan nieuwe manieren van actief lidmaatschap en een vernieuwde maatschappelijke rol.
Dit artikel is gepubliceerd in Tijdschrift voor sociale vraagstukken, najaar 2013
Een artikel van Marike Kuperus en Lucas Meijs
Besturen in maatschappelijke organisaties is verworden tot toezicht houden namens de overheid. De civil society is steeds verder buiten beeld geraakt. Het is tijd voor nieuwe vormen van
mede-eigenaarschap, aldus Lucas Meijs en Marike Kuperus.
Jarenlang zijn in Nederland de organisaties in de civil society indirect gefinancierd via de overheid. Maatschappelijke instellingen zijn daarmee grotendeels onder supervisie gekomen van de overheid als beleidsmaker. En de civil society is gerestyled met codes good governance.
Dit artikel is gepubliceerd in CNV Akkoord juni 2013
Dat de ledenaantallen van vakbonden teruglopen is geen geheim. De vakbeweging is op zoek naar vernieuwing en staat zichzelf daarbij soms in de weg. Volgens verenigingsdeskundige David Wijnperle ligt de oplossing voor het CNV echter dichterbij dan je zou verwachten.
‘Speel in op de behoefte aan toegevoegde waarde’
Een paar jaar geleden kwam Wijnperle voor het eerst in contact met CNV Dienstenbond. Hij kwam erachter dat de vakbeweging worstelde met het probleem mensen aan te trekken uit groepen die niet traditioneel georganiseerd zijn. Zoals uit de creatieve industrie waar veel jonge gamedesigners en app-ontwikkelaars in werken. “Veel organisaties denken vanuit het probleem”, zegt Wijnperle. “Jullie ook. Bijvoorbeeld: We hebben te weinig jonge leden. Daar maken jullie een plan op, rollen een campagne uit en openen allerlei communicatiekanalen. Maar vaak valt het resultaat tegen. De groep die je wilt bereiken voelt zich nog steeds niet aangesproken.” …
Waarom ga je bij de vakbond? Natuurlijk spelen waarden als solidariteit en rechtvaardigheid een rol. En dat je vader zijn hele leven vakbondslid was. Een laag dieper gaat het om onzekerheidsvermijding. Hoe werkt dit nu en in de toekomst? Co-organising voor een nieuw collectief perspectief.
Er is geen ontkomen aan: het is crisis! We zijn dwarrelende pluisjes in een wereldwijde orkaan. Wie begrijpt een garantie van 500 miljard? Weet u waar de strakblauwe hypotheken gebleven zijn? Wanneer mag u met pensioen, als u dat ooit krijgt? In zo’n tijd is de bescherming van de vakbond aantrekkelijker dan ooit. Zou je denken.
De werkelijkheid is dat allerlei groepen in de samenleving de vakbond niet of nauwelijks aantrekkelijk vinden. En dan heb ik het niet over de bovenbazen, maar over potentiele achterban: vrouwen, jongeren, migranten, flexwerkers en zzp’ers. Je hoeft weinig verstand van getallen te hebben, om uit te rekenen dat dit meer dan de helft van de bevolking is en dat er zich nogal wat werkenden onder bevinden. En deze werkenden betalen vaak een hoge prijs voor de crisis. De vakbond lukt het onvoldoende om de link met de jongere generaties uit de achterban te leggen.
De verkiezingsuitslag, het optreden van Wilders en de formatie hebben het vraagstuk van de multiculturele samenleving vol onder de aandacht gebracht. En dan vooral de problematische kant. De successen blijven buiten beeld. Hoe zit het eigenlijk met de multi-culturaliteit van verenigingen? Hoe groot is de culturele diversiteit in de achterban?
Zien we integratie en samenwerking of is het polderland nog wit? Zijn allochtone ondernemers lid van een brancheorganisatie of organiseren zij zich op een andere manier? Moeten patiëntenorganisaties een apart aanbod hebben voor leden met een migrantenafkomst? En ook: wat kan een organisatie doen om meer bi-culturele leden binnen te krijgen én te houden? Met andere woorden: hoe kunnen verenigingen omgaan met de groeiende culturele diversiteit in hun achterban? In dit artikel schetsen we het kader rondom culturele diversiteit en geven we daarnaast voorbeelden van patiënten/consumentenorganisaties. In een tweede artikel gaan we in op culturele diversiteit in de brancheverenigingen.
Organisaties die zich afvragen of ze aan de slag zullen gaan met diversiteit moeten zichzelf eerst drie basisvragen stellen om de relevantie te onderzoeken. Het thema aanpakken is maatwerk. Een optie kan dan zijn om allianties aan te gaan met migrantennetwerken.
Veel verenigingen zoeken naar een uitweg voor het hartfalen van de verenigingsdemocratie. Ze proberen via nieuwe kanalen de achterban te bevragen en daarnaast, tegelijk, de oude organen opnieuw in te richten. Dat is geen gemakkelijk proces. Zoek naar balans voor de drie gronden van legitimiteit.
Hebt u hem al gehad of komt hij binnenkort: de ALV, ledenraad, verenigingsraad, bondsraad, congres…? Bij de ene vereniging is het een jaarlijks ritueel, de andere vereniging heeft er 10 per jaar. Soms zijn het 300 mensen, soms 60, 30 of 15. Ze zijn gekozen, afgevaardigd, of zitten er uit hoofde van hun functie in een gewest of regio. Hoe het er ook uitziet, het is het hoogste orgaan van de vereniging, het is dé stem van de achterban, maar helaas is het zelden iets waar de mensen in de vereniging geïnspireerd door raken. En erg representatief is het meestal ook niet. Verenigingen zoeken een uitweg door via nieuwe kanalen de achterban te bevragen en door te trachten de oude organen opnieuw in te richten. Dat is geen makkelijk proces. Hoe kun je oud en nieuw benutten?
De haarvaten van de poldersamenleving slibben dicht. De verenigingsdemocratie functioneert formeel nog wel, maar je kunt vraagtekens zetten bij de wérkelijke legitimiteit.
Dit artikel is gepubliceerd in MOVISIE februari 2009
Een artikel van David Wijnperle en Willem-Jan de Gast
Met gepaste trots stellen wij Bert aan u voor. Bert is de hoofdpersoon van dit avontuur. Centraal staat de vraag hoe besturen van vrijwilligersorganisaties in beweging kunnen komen. Want beweging is noodzakelijk om de 21e eeuw te kunnen overleven. Bert is een metafoor om te laten zien wat er fout kan gaan als organisaties niet veranderen en welke mogelijkheden er zijn om in beweging te komen. Ons uiteindelijke doel is om vrijwilligersorganisaties perspectieven te bieden waarmee ze besturen aantrekkelijk kunnen maken en houden.
Ons boek voor de vereniging is uit! Ideaal voor alle beroepskrachten en besturen, verenigingsmanagers en directeuren
Nederlanders hebben, misschien wel meer dan enig ander volk, de neiging om zich ‘te verenigen’. Alleen in verenigde vorm kun je het ideaal van droge voeten en begaanbare wegen realiseren. De strijd tegen het water was een collectief probleem dat boven groeps- en stambelangen uitsteeg. Vanaf de eerste middeleeuwse waterschappen loopt er langs gildes en genootschappen, zuilen en actiegroepen een directe weg naar de grote groep actieve burgers van vandaag.
